Koolmees
Het bekendste vogeltje van Nederland dat iedereen over het algemeen snel herkent. Met zijn gitzwarte kop en gele lijf is het een graag geziene gast in tuinen en op balkons.
Direct naar de informatie die je zoekt:
- het uiterlijk van de koolmees
- wat eet de koolmees en hoe komt hij aan zijn eten
- broedseizoen
- typisch voor een koolmees
- help de koolmees
- wet- en regelgeving
- waar komt de koolmees voor?
Uiterlijk van de koolmees
De koolmees heeft een zwarte kop met witte wangen en een geel lijf. Over de borst loopt een zwarte streep, de stropdas, die heel kenmerkend is voor deze vogel. De stropdas van het mannetje is breder en donkerder dan die van het vrouwtje. Mannetjes hebben ook meer zwarte veren tussen de poten en hun kop glanst meer.
Links een mannetjes koolmees met een brede streep (stropdas) en rechts het vrouwtje met een smallere streep.
De zwarte streep verschijnt bij jongen pas vaak in het najaar. Ze zijn ook wat valer gekleurd en hebben nog vaak ‘nestharen’ van die pluimpjes op hun kop.
Wat eet de koolmees en hoe komt hij aan zijn voer?
De koolmees heeft zich goed aangepast aan het leven in de stad: hij maakt dankbaar gebruik voor zijn eten van vetbollen, pinda’s en voedertafels die voor hem ingericht worden met zaden, pitten en meelwormen. Hij neemt kleine hapjes van zijn eten en neemt dit graag mee naar struiken en andere veilige plekken waar hij kan eten zonder aangevallen te worden.
Verder gaat hij zelf op jacht naar insecten, spinnen, larven, rupsen, zaden, fruit en noten (beukennootjes). Een koolmees eet zo’n 30 tot 40 kleine rupsen per dag, ook de eikenprocessierups. Veel gemeentes hangen daarom nestkasten bij eiken op zodat de koolmees kan meehelpen aan de bestrijding van deze rupsen.
De koolmees is groter dan alle andere mezen, dit maakt hem een stuk minder behendig en snel. Hierdoor foerageert hij meer op de grond, op zoek naar zaden.
Broedseizoen
Koolmezen bouwen hun nest graag in boomholtes. Omdat die nog amper te vinden zijn in tuinen, maken ze dankbaar gebruik van nestkasten. Ze vullen het nest met mos, droog gras, haar, wol, bladeren, takjes, zacht materiaal en veren.
Het vrouwtje legt, zodra het nestje klaar is, elke dag één ei. Ze legt in totaal tussen de 7-10 eieren (hoewel er ook nestjes met 15 eieren zijn gevonden). Pas als alle eieren zijn gelegd, dan begint ze met broeden. In de tussentijd krijgt ze van het mannetje haar eten. Koolmezen die gestoord worden tijdens het broeden blijven op het nest zitten en kunnen blazende geluiden maken ter afschrikking.
Na 14 dagen komen de eitjes uit. Beide ouders vliegen de hele dag af en aan om de kleintjes te voeren. Ze krijgen 40 tot 70 keer per dag een portie eten. Dat zijn tussen zonsopgang en zonsondergang 3 tot 5 porties per uur eten per vogeltje! Tijdens de eerste vijftien dagen van hun leven eten koolmezen al ruim 800 rupsen. Ze worden in die korte tijd dan ook maar liefst 20 keer zwaarder.
Om te voorkomen dat roofdieren door hebben waar het nest zich bevindt, nemen de ouders de ontlasting van de jongen mee om ergens anders weg te gooien. De ontlasting zit in een wit ‘zakje’ die makkelijk mee te nemen is.
Na zo’n 16-23 dagen kunnen de jongen het nest verlaten. De ouders blijven dan nog 2 à 3 weken bij de jongen en leren ze hoe ze zelf hun eten kunnen vinden.
Typisch voor een koolmees
Koolmezen kunnen hun gezang variëren. Door op verschillende plekken een ander liedje te zingen, denken concurrerende mannetjes dat het al druk bevolkt is en gaan ze het ergens anders proberen. Dit wordt het Beau Geste syndroom genoemd.
Door klimaatveranderingen staan bomen steeds eerder in bloei en zijn er ook eerder rupsen te vinden. Hierdoor krijgt de koolmees ook elk jaar eerder hun jongen.
Spanwijdte: 22-25 cm.
Gewicht: 15-20 gram
Lengte: 13-15 cm.
Nestgedrag: nestblijver
Winter: standvogel
Help de koolmees
De koolmezen hebben gebrek aan nestruimte, dus een nestkastje in de tuin is zeer gewenst. Hang het vooral niet in de volle zon.
Eten bijvoeren: op een voertafel of via noten/zaden bakken, vetbollen, etc. Pas alleen op: gebruik geen netjes, daar kunnen de nagels van de vogels in blijven haken en daardoor kunnen ze een poot breken of zijn ze een makkelijk doelwit voor roofdieren.
Wet en regelgeving
De koolmees is een beschermde inheemse diersoort.
Waar komt de koolmees voor?
De koolmees komt in heel Nederland voor.